بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 17

جاپیچ-جاکش-دلال محبت
تو روی کسی ایستادن-شرم و حیا را کنار گذاشتن و با کسی مخالفت کردن
راستی؟-واقعن؟ آیا درست است؟

جوجه خوردن-مرفه بودن-در ناز و نعمت زیستن

حساب داشتن-حساب بانکی داشتن

ته دل کسی مالش رفتن-احساس ضعف یا ترس کردن-حالتی شبیه به گرسنگی داشتن

از تعجب شاخ در آوردن-بسیار شگفت زده شدن

زبان ریختن-سر و زبان داشتن-با چرب زبانی و شیرین سخنی کار خود را کردن

به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن

زدن به سیم آخر-آخرین چاره را به کار بردن حتا اگر به ضرر باشد-خود را به لاقیدی زدن و به عاقبت کار نیاندیشیدن

اُمُل-عقب‌افتاده-قدیمی

اجل معلق(مرگ ناگهانی)

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

تیر کردن-نشان کردن

دست شما درد نکند-از شما سپاس گزارم

بی خیال بودن-اهمیت ندادن-نگران نبودن

حرص کسی را درآوردن-کسی را خشمگین کردن

حمام گرفتن-منظور دوش گرفتن است

از گردۀ کسی کار کشیدن(کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن)

دَمَر-دراز کشیده روی سینه و شکم

پا انداختن-واسطه گری کردن-کارچاق کردن به ویژه در امور غیر اخلاقی

 

پدر کشتگی-دشمنی شدید-کینه

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

از سکه افتادن-ار رونق افتادن-از دست دادن زیبایی

دوبلور-دوبله کننده

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

رج زدن-ردیف ایستادن-صف بستن-نوشتن مشق به ترتیب عمودی

تخته زدن-پنبه زدن

انگشت کردن(انگشت رساندن)

 
پیزر در جوال گذاشتن-در فریبکاری مهارت داشتن

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

دست بردار نبودن-پافشاری کردن-رها نکردن
آسمان به زمین آمدن-رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن

تک و پو زدن-به هر دری زدن-با تمام درماندگی کوشیدن

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

استخوان‌بندی(درست کردن انگاره و طرح)

بر و بیا-رفت و آمد- دم و دستگاه

آب شدن(شرمنده شدن، رفتن آبرو، به فروش رفتن کالا)

پوست کلفتی کردن-مقاومت کردن-سخت جانی کردن

دو علی گلابی آمدن-بچه ترساندن-تهدید توخالی کردن-توپ و تشر آمدن

زیگزاک-خط شکسته-کنگره دار

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

تشت رسوایی کسی به صدا درآمدن- تشت کسی از بام افتادن

خدا روز بد نده-چشم بد دور-روز بد نبینید

 

پت پتی-موتور سیکلت

چوب لای چرخ گذاشتن-سنگ پیش پا انداختن-ایجاد مانع کردن

حساب انگشت بالا-حساب ساختگی

الابختکی-اتفاقی-تصادفی

باغ وحش-جایی برای نگهداری انواع حیوانات غیر اهلی

پینه زده-وصله کرده

تُخم-اصل هرچیزی-دانه

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن(هنگامه بر پا کردن، مردم را متوجه‌ی جایی کردن)
دل کسی آمدن-دل آمدن
پشتی کردن-حمایت کردن-یاری کردن
تو حساب بودن-وارد بودن-به مسائل آگاه بودن

دندانه دندانه-دارای برجستگی ها و بریدگی هایی در کناره

پالان خروس-کنایه از چیزی که وجود ندارد برای نشان دادن نداری مطلق

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

دول-آلت مردی به زبان کودکان

 

رفتن از کیسه-ضرر کردن-از سرمایه خرج کردن
جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

 

 
جواب گو-مسئول-آن چه یا آن که با امری مقابله می کند
ریغو-مردنی-ضعیف مزاج-کم مقاومت
دوره انداختن-مهمانی ادواری میان عده ای برقرار کردن-کسی را به این سو و آن سو فرستادن

افقی برگشتن(شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن)

دعوا کردن-نزاع کردن-زد و خورد کردن
ریز ریز-خرد شده-کاملن خرد

 

 

پس پناه-جای خلوت در خانه یا کوچه-پستو

تو ذوق زدن-ناخوشایند بودن-بر خلاف میل کسی سخن گفتن

 

دور-بار-دفعه-نوبت

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

حرامزادگی-بد ذاتی-مکر
جای سفت-وضعیت سخت

دو شاخه-چوب دو شاخه ی درخت که کودکان از آن تیرکمان می سازند-رابط میان وسیله ی برقی و پریز برق

تن زدن-سرپیچیدن-نپذیرفتن

ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق

دهان گیره-غذای اندکی که میان دو غذای اصلی می خورند

پیش کردن-راندن به جلو

 
پَر دادن-دل و جرات دادن-مفت و مسلم از دست دادن

خواری و زاری-پریشان حالی

پیشت-آوازی برای راندن گربه

رگ و ریشه-خویشاوندان و بستگان
د ِهه !-کلمه ای برای پرسش به معنی چرا چنین می کنی؟ چرا چنین می گویی؟ یا برای بیان اعتراض به کاری

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته
پاپوش درست کردن-پرونده درست کردن- توطئه کردن
از گل نازک‌تر به کسی نگفتن-با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن

 
تند-بسیار تلخ و تیز-سخت و شدید-پر رنگ

اُتُل-شکم-اتوموبیل

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

بیلاخ-بالا بردن و نشان دادن انگشت شست به هنگام ناباوری به معنی : آنچه که می گویی خیالی بیش نیست-فقط این انگشت به تو می رسد. مترادف شیشکی

چروک خوردن-نگا. چروک افتادن

جان کلام-اصل مطلب

چوب لای چرخ گذاشتن-سنگ پیش پا انداختن-ایجاد مانع کردن

تعریف کردن-به نیکی یاد کردن-ذکر خیر کردن

با پنبه سر بریدن-با نرمی و تدبیر آزار و آسیب رساندن
خرده بُرده-مشکل-اختلاف

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن

 

چندش-لرزش ناگهانی بدن-حالت نامطبوع

از شیر مرغ تا جان آمیزاد(از سیر تا پیاز)

خِر کسی را چسبیدن-گریبان کسی را گرفتن و چیزی از او طلب کردن
آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

چاخان گفتن-دروغ و گرافه گفتن

انگشت‌پیچ-نوعی گز رقیق

بیخ ریش کسی ماندن-روی دست کسی ماندن

جلا دادن-مفید بودن-شفا دادن-صیقل دادن

باد به آستین انداختن-فخر فروختن-خودخواهی کردن

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)

از ته دل(از سر صدق و صفا)

ریپ زدن-نامیزان کارکردن موتور

چسونه-پست و نالایق-دشنامی برای تحقیر

خواب از سر کسی پریدن-نگا. پریدن خواب از سر کسی

پول خرد-پول سکه ای

بگو بخند-خوش مشرب-بذله گو

حلال زاده-پاک و نجیب

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

از این رو به آن رو شدن(یکسره دگرگون شدن، به‌کلی تغییر کردن)

بچه باز-مردی که به پسربچگان تمایل جنسی دارد
پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن

آفتاب چریدن-بی‌کار بودن-چیزی برای خوردن نداشتن

 
جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

جانور-کرم شکم و معده

با کسی تلیت شب جمعه خوردن-با کسی هم منفعت نبودن

تل و بل-جا به جا کردن-بالا و پایین کردن

رو شدن دست کسی-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

تقلا-دست و پا زدن-کوشش زیاد

رنگی-دارای رنگ-آلوده بودن به رنگ

از خر افتادن(نابود شدن، مردن)

از قلم افتادن(فراموش شدن، مورد بی‌مهری قرار گرفتن)
رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ

ازخودراضی(متکبر، خود پسند)

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

چس مال کردن-لباس یا ظزفی را سرسری و با بی دقتی شستن

 

 

تپه ماهور-زمین ناهموار

تپه تپه-چیزهایی که بی نظم کنار هم انباشته باشند
به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)

دست به سیاه و سفید نزدن-به هیچ گونه کاری نپرداختن-ابدن کاری نکردن

بار و بندیل-اسباب و بساطی که کسی با خود می برد

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

خرکار-پرکار

دست انداختن-ریشخند کردن-مسخره کردن

 

داغ-مصیبت-اندوه-سخت گرم-سوران

دستی پس، دستی پیش-سخت تهی دست-بی چیز

پی نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر خود باز کردن
چِز دادن-روی آتش گرفتن پوست برای سوزاندن موها و پرها

حاج بادام-گونه ای شیرینی از آرد و بادام و شکر

زبان باز کردن-توانایی گفتار پیدا کردن

بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

رو به راه کردن-آماده و مهیا کردن

حرص کسی را درآوردن-کسی را خشمگین کردن

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

چرخ گوشت-چرخ گوشت خرد کنی

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن
اوا خواهر-مرد زن‌نما-مردی که علائق زنانه دارد

 

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

خدا روز بد نده-چشم بد دور-روز بد نبینید

از سر دست(کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند)
 

 

 

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم
دست آموز-تربیت شده-آموخته

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه
زیر پای کسی را درآوردن-زیر پا کشی کردن

آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)
آستین تر داشتن(بسیار گریه کردن)

دلچسب-دلپذیر-مقبول

ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن

چاله سیلابی-نگا. چاله خر کشی

جنجالی-آن چه موجب هیاهو شود-آن چه بر سر زبان ها افتد

چراغ پا شدن-بر روی دو پا ایستادن اسب
رد پا-جای پا-اثر

آب پاکی روی دست کسی ریختن-کسی را کاملن ناامید کردن

به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب
از سر کسی زیاد بودن(بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن)
جیغ کشیدن-نگا. جیغ زدن
ریش تپه-پر ریش-دارای ریش انبوه

جفتک زدن-نگا. جفتک انداختن

با معرفت-لوطی و جوانمرد-دارای قوه ی تشخیص خوب از بد

چل نکه-پارچه ای که از انواع پارچه های بریده شده سر هم دوخته شده باشد

خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن
آب به آب شدن(تغییر آب و هوا دادن، بهبود یافتن به سبب سفر)

زدن رای کسی-کسی را از تصمیمی منصرف کردن
پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد

استغفرالله-خدا نکند-خدای نکرده-هرگز

تحویل دار-کسی که در بانک از مشتری پول می گیرد و یا به او پول می دهد

تب کردن خر-پوشیدن لباس ضخیم در هوای گرم

خرافاتی-آن که به خرافات باور دارد-عقب مانده

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

 

 

ابرو تنگ کردن(ناز و غمزه نمودن، افاده و بی‌اعتنایی کردن)

جاشو-باربر

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

دل-معده
اسم‌ورسم(نام و مقام، شهرت و اعتبار)
از کرگی دم نداشتن خر-نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری

بی نماز شدن-گرفتار عادت ماهانه شدن

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن

 

 

ریش گذاشتن-نتراشیدن ریش-ریش بلند کردن

پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا

چین و چوروک-چین و شکن
بلغور کردن-سر هم ردیف کردن-حرف های قلمبه زدن-شکسته و نامفهوم حرف زدن

اجل‌برگشته-کسی که مرگ به‌سراغش آمده

 
رگ خواب کسی را به دست آوردن-نقطه ضعف کسی را پیدا کردن-کسی را تابع خود کردن

از ریش کسی دست برداشتن-کسی را به حال خود گذاشتن

از حال رفتن-بی‌حال شدن-غش کردن

زبان ریزی کردن-زبان ریختن

تنه ی کسی به تن آدم خوردن-عادت و خوی کسی را پذیرفتن

حنای کسی رنگ نداشتن-اعتبار نداشتن-دارای نفوذ نبودن

زیر سبیلی در کردن-زیر سبیل در کردن

چشم روی هم گذاشتن-نادیده گرفتن-گذشت کردن

الانه(همین حالا، هم اکنون)

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

راه راه-دارای خطوط موازی

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

 

 

 

 
بازداشتن-منع کردن-مانع شدن
پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

خاطر جمع-مطمئن
روبنده-نقابی سیاه رنگ برای پوشاندن چهره

ترکه-آدم باریک و بلند

امان دادن-کسی را پناه دادن-از گناه کسی گذشتن

دراز نوشتن-مطلب را طول دادن-طومار نوشتن

آفتابه‌آب‌کن(پست ترین نوکر)

دُنگی-دانگی

تظاهر نمودن-وانمود کردنف ظاهر سازی کردن

بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا

چنار امام زاده صالح-متلک بد

رسوایی بالا آوردن-کاری مایه ی رسوایی و شرمساری کردن

پایین دست-طرف پایین

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

دانگ-یک ششم-سهم-قسمت

بند آوردن-متوقف کردن

چهل منار-تخت جمشید
تلمبار- تل انبار

پول خرد-پول سکه ای

به هر تقدیر-در هر صورت-خلاصه

پُخی شدن-کاره ای شدن-مهم شدن

خوش دوخت-لباسی که به اندازه و برازنده دوخته شده باشد

درب و داغان شدن

 

بشکن بشکن-وقت شادی و شادمانی-جشن و سرور

پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن

چل زن-زن کوتاه قد

پشم بودن-بی ارزش بودن-بی معنی بودن

به مشروطه ی خود رسیدن-به هدف خود دست یافتن

خِر به خِر گرفتن-گلاویز شدن

ذِله آوردن-به ستوه آوردن-خسته و عاجز کردن
تپه ماهور-زمین ناهموار

درش را گذاشتن-سکوت کردن-خاموش شدن

دم گاو به دست آوردن-قدرت و موقعیتی به دست آوردن-وسیله ای برای معاش به دست آوردن

آدم مقوایی(بی‌اراده، کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند)
پابوسی-زیارت
پیش و پس کار را نگاه کردن-جوانب کار را سنجیدن

 

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

پا واکردن-به راه افتادن بچه

بکوب بکوب-با شتاب-تند و تند

حُباب-سرپوشی که بر چیزی بگذارند

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

اله و بله کردن-لاف زدن-چنین و چنان گفتن

حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن

پا سوز-عاشق شیفته

از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)
استخوان خرد (نرم) کردن(با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن، دود چراغ خوردن)

 

تبرک کردن-با برکت ساختن-خجسته کردن

آهوی مانده گرفتن-بی‌انصافی کردن-عاجزکشی کردن

خر-نفهم و کودن-بزرگ-زیاد

خرده خرده-کم کم-رفته رفته

آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)

آمده-شوخی و لطیفه
پخته کردن کار-مقدمات کاری را فراهم کردن

آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)

 

بخور و نمیر-مقداری از غذا که تنها برای ادامه ی زندگی کفایت می کند

زنبور زدن-نیش زدن زنبور

جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن

 

 

پشت چیزی گذاشتن-با پشتکار دنبال چیزی رفتن-کاری را با اراده ی محکم دنبال کردن

جانمی-کلمه ای که در مقام خوش آمد و تقدیر از کسی می گویند

خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

دست داشتن-توانایی داشتن-وارد بودن

اُق گرفتن(حالت تهوع پیدا کردن)

زند و زا کردن-زاییدن-زاد و ولد کردن

چشم و دل کسی دویدن-حریص بودن

خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد

 

پشم کسی ریختن-از قدرت و مقام افتادن
دایر کردن-بر پا کردن-رواج دادن-آباد کردن

از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن

پیزری-پوشالی-بی ارزش و بی مصرف

حمله ای-مبتلا به بیماری غش

زیر جامه-زیر شلواری

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

به حساب آوردن کسی-برای کسی اهمیت قائل شدن-دخالت دادن کسی

دنیا دیده-آزموده-سرد و گرم چشیده

چپه-کجی به یک سمت
روغن مالی-روغن زدن به دستگاه

از لجِ-از سر لجاجت-از روی خشم

دو لُپه خوردن-با خرص و ولع خوردن-لقمه های بزرگ برداشتن

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

آپارتی-زن بی‌حیا و بدزبان-سلیطه-پاچه‌ورمالیده

چوب به مرده زدن-از پا افتاده ای را آزار دادن-موضوع کهنه ای را تازه کردن

 
اسرار مگو-حرف‌های ناگفتنی

دُم بریده-زرنگ و ناقلا-بدجنس

افتادگی(پریشانی، احتیاج)

بکُش-تا سر حد مرگ-بیش از حد توانایی

ذِله آوردن-به ستوه آوردن-خسته و عاجز کردن

چرچری کردن-خوردن و عیش کردن

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن

پا جای پای کسی گذاشتن-از کسی تقلید و پی روی کردن

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

حق آب و گل داشتن-دارای امتیاز و اعتبار بودن

ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها

بالا آوردن-استفراغ کردن
تو دهن کسی زدن-با سخنی درشت به کسی پاسخ دادن
حال نداشتن-مریض بودن-بی حال بودن

 

جاشو-باربر

ریز حساب-جزییات صورت حساب-اقلام جزء سیاهه

حساب سرانگشتی-حساب ساده و روشن

آغبانو-لقبی برای زنان محتشم و بزرگ

 
خودفروشی کردن-فاخشگی کردن-خیانت کردن

تکان نخوردن آب از آب- آب از آب تکان نخوردن

چشم زدن-چشم زخم زدن-ترسیدن

 

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن
 

ترکه مرکه-زن لاغر و خوش اندام

پُر توپ-خشمگین

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن

زیپ دهن را کشیدن-حرف نزدن-دهان را بستن

 

 

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

پات-بی آبرو-بی تربیت

تق چیزی در آمدن-گند کاری بالا آمدن-فاش شدن امری پنهان

خرت به چند-کی از تو پرسید؟ به حساب آوردن-اعتنا کردن

دک و دنده-بالا تنه

تند-بسیار تلخ و تیز-سخت و شدید-پر رنگ

پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست

بازپرس-کسی که از متهم پرس و جو می کند

از بیخ عرب بودن-یکسره منکر شدن-به‌کلی زیر چیزی زدن

درس گرفتن-پند آموختن-عبرت گرفتن

چوب بست-داربست چوبی-چوب بندی

خود را از تک و تا نیانداختن-به روی خود نیاوردن-به اشتباه اعتراف نکردن